Planty - Zielone Centrum Jaworzna - zagospodarowanie terenów przy hałdzie Chopina

Przedmiotem projektu jest zagospodarowanie i zazielenienie blisko 3,6 ha terenu pokopalnianego w centrum miasta Jaworzna (w tym 2,5 ha biologicznie czynnych obszarów nowej zieleni). Obszar będzie przeznaczony na cele rekreacyjne, edukacyjne i społeczne.

Projekt realizowany jest na terenie zlikwidowanej w 2000 r. kopalni węgla kamiennego - szyb "Kościuszko". W trakcie prowadzonej w tym czasie likwidacji kopalni usunięto elementy infrastruktury nadziemnej pozostawiając teren bez jakiejkolwiek opieki. Teren szybko porósł samosiewami drzew takich, jak brzoza i robinia akacjowa, stając się dzikim zagajnikiem w centrum miasta. Przed rozpoczęciem prac na tym obszarze w 2010 r. teren był całkowicie zdegradowany. Prace rozpoczęto od usunięcia drzew i krzewów oraz podniesienia rzędnej terenu o około 1-1,5 m z wykorzystaniem około 40 000 m³ ziemi pochodzącej z inwestycji drogowych realizowanych przez Gminę Jaworzno. Kolejnym etapem było ukształtowanie powierzchni terenu i miejsca pod zbiornik wodny. Wiosną 2013 r. wykonano szkielet głównych alei (podbudowa) wraz z instalacją do nawadniania terenów zielonych, przygotowano także fundamenty pod oświetlenie, które stanęło w grudniu 2013 r. Działania powyższe są poza zakresem niniejszego projektu.

Na obszarze Plant konieczne jest uporządkowanie istniejącej roślinności, utworzenie nowych powierzchni zielonych, a także nowych obiektów dostarczających współczesnych atrakcji i zaspokajających potrzeby ludzi.

W ramach pierwszego etapu zadania "Planty - Zielone Centrum Jaworzna" w 2015 r. zostały wykonane:

• ścieżka edukacyjna zawierająca eksponaty odnoszące się do górniczej tradycji miasta Jaworzna (kolejka podziemna, koło z wieży wyciągowej, platforma kolejowa, organ urobczy kombajnu oraz rzeźba biedaszybu),
• zbudowano makietę kopalni Jacek-Rudolf, założenie przestrzenne o pow. około 350 m2, pokazujące dzieje kopalni na przestrzeni lat 1880-1947,
• wybudowano plac zabaw dla dzieci wyposażony w zabawki sensoryczne.

Kolejnym elementem do wykonania całości zagospodarowania obszaru i przywróceniu mu funkcji społecznych jest:

• nasadzenie i pielęgnacja zieleni niskiej i wysokiej,
• wykonanie oznakowania cennych przyrodniczo roślin i drzew,
• wykonanie plenerowej galerii sztuki,
• wykonanie iluminacji zieleni,
• wykonanie cienników nad strefami pieszymi wraz z obsadzeniami,
• budowa wodnego placu doświadczeń i zabaw,
• budowa budynku toalet,
• wykonanie budek dla ptaków, nietoperzy i owadów.

Planuje się uporządkowanie istniejącej zieleni oraz nowe nasadzenia na dotychczas niewykorzystanych działkach, tworząc zieleniec o funkcji rekreacyjnej. Zamierzona inwestycja w zieleń i infrastrukturę placów zabaw ma na celu stworzenie warunków dla rekreacji w otoczeniu zieleni wysokiej i niskiej, szczególnie pod kątem wypoczynku rodzinnego o charakterze bezpłatnym i ogólnodostępnym.

Realizacja zadania ma na celu głównie zwiększenie powierzchni terenów zieleni w mieście poprzez zagospodarowanie obszaru poprzemysłowego na cele przyrodnicze oraz poprawę jakości środowiska miejskiego. W wyniku realizacji zadania powstanie nowy teren czynny biologicznie. Obszar przekształcony w zieleniec miejski będzie pełnił ważną dla ekosystemu miejskiego funkcję biologiczną i wspomagającą proces "napowietrzania centrum miasta", tzw. "green infrastructure". Ponadto zadanie to przyczyni się do powstrzymania fragmentacji przestrzeni miejskiej Jaworzna i będzie miało zdecydowanie pozytywne skutki dla poprawy jakości życia mieszkańców Śródmieścia.

Zieleniec oraz wchodzące w jego skład place zabaw i ścieżka dydaktyczna będą pełniły funkcję: dydaktyczną, wychowawczą, edukacyjną, będąc miejscem odpoczynku, relaksu, rekreacji.

Inwestycja będzie projektem o wysokich walorach przyrodniczych, w tym w jej efekcie powstaną bogate, wielopiętrowe i wielogatunkowe założenia zieleni, oparte na gatunkach rodzimych, tworzących dogodne i atrakcyjne warunki dla rodzimych ptaków, owadów i drobnych ssaków.

Cel główny projektu: zwiększenie powierzchni terenów zieleni miejskiej dostępnych dla potrzeb wypoczynku i rekreacji poprzez rozwój zieleni na 2,5 ha obszarów w ścisłym centrum Jaworzna.

Cele społeczno - gospodarcze

A) jakościowe

• Zwiększenie wartości usług ekosystemu miejskiego dla jakości życia mieszkańców Jaworzna poprzez wyposażenie dawnego obszaru poprzemysłowego w funkcje zdrowotne i rekreacyjne.
• Zachowanie na obszarze objętym projektem różnorodności biologicznej, zbliżonej do naturalnej i promowanie założeń zieleni, opartych na rodzimych gatunkach i tworzących dogodne i atrakcyjne warunki dla rodzimych ptaków, owadów i drobnych ssaków.
• Osłabienie zjawiska miejskiej wyspy ciepła i poprawa możliwości przewietrzenia miasta, regeneracji i wymiany powietrza w ścisłym centrum miasta.
• Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa.
• Wzrost wartości terenów sąsiadujących.

B) ilościowe

• Zagospodarowanie zielenią łącznie ponad 3,6 ha dawnego obszaru poprzemysłowego celem realizacji zieleńca miejskiego, w tym utworzenie 2,5 ha nowych terenów zieleni.
• Umożliwienie mieszkańcom rekreacji i wypoczynku na świeżym powietrzu.

Cele edukacyjne:

• kształtowanie wrażliwości,
• rozwijanie zainteresowań przyrodniczych,
• umiejętność rozpoznawania gatunków roślin i zwierząt oraz zbiorowisk roślinnych,
• szerzenie wiedzy o metodach ochrony rodzimych gatunków roślin i zwierząt, metodach zwalczania gatunkach obcych i inwazyjnych,
• ochrona roślin in situ.

Umowę o dofinansowanie projektu podpisano 16 kwietnia 2018 r.

Planowana całkowita wartość projektu: 8 958 800,33 zł
Dofinansowanie z Unii Europejskiej: 4 080 797,34 zł

Projekt dofinansowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 - 2020, PRIORYTET: II Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, DZIAŁANIE: 2.5 Poprawa jakości środowiska miejskiego.