fot. www.fotolia.com

Dlaczego na projekt ochrony chomika europejskiego w Jaworznie zostaną przyznane spore zewnętrzne pieniądze? Czy jest szkodnikiem? Dlaczego jego ochrona jest tak ważna? Odpowiedzi na te i inne pytania dotyczące chomika europejskiego w naszym mieście, w poniższym tekście.

Środki na ochronę chomika europejskiego

Łączna kwota przeznaczona na działania w ramach Programu w latach 2014-2015 wynosiła: 50 420 zł, z czego 18 000 zł pochodziło z budżetu Miasta Jaworzna, a 32 420 zł ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Na działania ochronne w latach 2016-2019 uzyskano dofinansowanie z WFOŚiGW w wysokości 193,647 tys. zł.

Dlaczego zdecydowano się chronić chomiki?

Chomik europejski jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Objęty jest krajowymi i międzynarodowymi aktami prawnymi, uznającymi ten gatunek za ściśle chroniony, wymagający ochrony czynnej oraz zakazującymi pogarszania stanu lub niszczenia terenów rozrodu lub odpoczynku. Od 2000 r. populacja jaworznickich chomików europejskich była systematycznie obserwowana. W 2010 r. stan populacji określono jako zły. Badania prowadzone w 2014 i 2015 r. wykazały, że bez interwencji populacja wyginie.

Kto opracował program ochrony chomików europejskich?

Program ochrony chomików europejskich opracowała największa obecnie w Polsce specjalistka w zakresie ochrony tego gatunku Pani dr hab. Joanna Ziomek (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), a monitoring tego gatunku na terenie Jaworzna prowadzony jest od co najmniej 1990 r.

Czy chomik europejski jest szkodnikiem?

Chomik europejski nie jest szkodnikiem - jest niezwykle ważnym elementem wzbogacającym różnorodność biologiczną (im większa jest różnorodność środowiska i bogactwo występujących na tym gatunków tym większa jest trwałości układów podtrzymujących życie na ziemi). Gatunek ten chroniony jest na podstawie przepisów krajowych i europejskich. Wymaga ochrony czynnej czyli podejmowania działań, które zabezpieczą jego miejsce bytowania, rozrodu i zimowania. Na terenie Jaworzna obecnie jest na skraju wyginięcia dlatego też prawnie zobowiązani jesteśmy do jego ochrony. Za jego zabicie lub zniszczenie siedlisk grożą kary.

Chomik europejski, jego tryb życia i wpływ na uprawy rolne

Niestety dalej pokutuje nieprawdziwe przekonanie, że chomik europejski jest szkodnikiem. To zaszeregowanie pojawia się w jednym z opracowań przyrodniczych z 1866 r. gdzie został sklasyfikowany jako "szkodnik średnio znaczący".

Na wielu obszarach, w szczególności tam, gdzie uprawia się warzywa ta opinia pokutuje do dzisiaj. Jednak wraz z poznawaniem mechanizmów rządzących środowiskiem zmieniło się podejście człowieka do wielu gatunków, w tym także do chomika europejskiego. Dzisiaj zachowanie bioróżnorodności (rozumianej jako zróżnicowanie życia na wszelkich poziomach jego organizacji) uznawane jest za podstawowy element ochrony środowiska.

Obecnie chomik europejski uznawany jest za "gatunek parasolowy", który zapewnia ochronę polom uprawnym wraz z zamieszkującymi je gatunkami. W 1995 roku w Polsce został on uznany za gatunek chroniony. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt wymienia go wśród gatunków objętych ochroną ścisłą, z zaznaczeniem że wymaga ochrony czynnej (jak np. żubr, nietoperze itp.).

Projekt ochrony realizowany jest we współpracy i pod nadzorem Zakładu Zoologi Systematycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pozytywną opinię na temat zaproponowanej formy ochrony wydał Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach. Ministerstwo  Środowisko jest na etapie zlecania opracowania Programu ochrony tego gatunku dla całego kraju. Ponadto Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska realizuje program pt. "Monitoring rozmieszczenia i liczebności chomika europejskiego na terenie województwa śląskiego" oraz propaguje wiedzę o tym gatunku wśród dzieci ze szkół różnych szczebli oraz angażując lokalną społeczność do monitorowania gatunku.

Program ochrony chomika europejskiego w Jaworznie jest pierwszym w Polsce projektem tego typu. Wzorujemy się na dotychczasowych doświadczeniach państw "zachodnich" mi. in. Holandii. Ochrona chomika europejskiego prowadzona jest we współpracy z rolnikami uprawiającymi obszary na których występuje ten gatunek. Na dzień dzisiejszy populacja jest na skraju wymarcia, więc nie ma mowy o szkodach w uprawach.

Czy ustanowienie użytku ekologicznego spowoduje jakieś straty dla rolników?

Informacje, które dostają właściciele działek dotyczą tylko i wyłącznie tego, że zostali zwolnieni z podatku od nieruchomości. Dlatego też zarzuty, że miasto zamierza odebrać rolnikom i przekazać je deweloperowi działki są nieprawdziwe. Ustanowienie użytku ekologicznego jest elementem zachowania istniejących w tym obszarze terenów rolniczych i niedopuszczenia do ich zabudowy. Użytkiem objęto 12 działek prywatnych o łącznej pow. 4,06 ha co stanowi 1,5% pow terenu objętego ochroną prawną. Są to działki niezbędne do zachowania korytarza do przemieszczania się chomików między Jeziorkami a polami w rejonie Grodziska.

Prawdą jest natomiast, że nie przedłużono dzierżawy jednej z działek gminnych - rolnik tam gospodarujący prowadził działalność na tym terenie niezgodnie z tzw. dobra praktyką rolniczą. Doprowadziło to do tego, że na jednej z kluczowych dla ochrony chomika działek w 2015 r. nie znaleziono jego żadnej nory. Na działce tej miasto we współpracy z Uniwersytetem Śląskim i lokalnymi rolnikami będzie starało się uprawiać stare gatunki zbóż i odtwarzać miedze (a na nich chwasty śródpolne, zakrzewienia).

Prawdą jest również, że Gmina współpracuje z lokalnym kołem łowieckim, które od wielu lat dzierżawi na tym terenie działki i jest naturalnym partnerem, podobnie jak garstka rolników gospodarujących tam od wielu lat. Do tej pory myśliwi uprawiali na tych działkach kukurydzę lub tylko kosili łąki, co nie sprzyjało chomikowi. Ich zwiększona obecnie działalność rolnicza związana jest ze zmianą struktury prowadzonych zasiewów – na bardziej sprzyjające chomikom. Miasto nie płaci myśliwym za to żadnych pieniędzy.

Bieżące informacje o programie można uzyskać na stronie: https://www.facebook.com/chomikeuropejski/