Dlaczego chomik europejski jest zagrożony?

Obecnie w całej Europie obserwuje się drastyczny spadek liczebności populacji chomika europejskiego. Jest to wynik procesu zwanego „wirem wymierania”, który rozpoczął się już przed rokiem 1950. Do końca 1970 r. był w wielu krajach uważany za groźnego szkodnika i intensywnie zwalczany, ponieważ wykazywał tendencję do masowych pojawów, które miały charakter ośmioletnich lub jedenastoletnich cykli wzrostu liczebności. W ekstremalnych przypadkach stwierdzono ponad 2000 nor/ha. Analiza występowania tego gatunku w całym jego zasięgu pokazuje jednak, że w ostatnich pięciu dekadach następuje zmniejszenie się zarówno liczby populacji, jak i ich liczebności. Te niekorzystne tendencje obserwuje się w obrębie całego jego zasięgu, a nie tylko w Europie Zachodniej, jak długo uważano.

W Polsce podobne tendencje spadkowe zaobserwowano po 1980 roku i trwają nadal. Aktualny obszar występowania chomika w naszym kraju stanowi niewiele ponad 10% zasięgu zajmowanego jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Centrum występowania chomika w Polsce jest ograniczone do pasa Wyżyn Środkowych, z największą koncentracją na Wyżynie Lubelskiej, Roztoczu i Wyżynie Małopolskiej. Nieliczne stanowiska stwierdzono również w południowo-zachodniej części kraju. Większość lokalizacji jest od siebie izolowana i nie zachodzi między nimi wymiana osobników.

Zanikanie gatunku i spadek liczebności populacji chomika europejskiego na obszarach rolniczych są spowodowane zarówno zmianami w środowisku naturalnym, jak i przyczynami wynikającymi z biologii i kondycji genetycznej.

Do grupy powodów środowiskowych należą:

• spadek bioróżnorodności w siedliskach rolniczych (agrocenozach),
• zmiany w sposobach uprawy roli,
• zatrucie środowiska środkami ochrony roślin oraz stosowanie rodentycydów (specjalnych trucizn do zwalczania gryzoni),
• wzrost liczby drapieżników, szczególnie tych związanych z człowiekiem,
• urbanizacja (np. rozwój dróg, zanieczyszczenie światłem),
• globalne zmiany klimatyczne.

Do przyczyn biologicznych należą:

• wysoka śmiertelność w pierwszym roku życia chomika,
• śmiertelność migrujących samców,
• zubożenie różnorodności genetycznej w małych, izolowanych populacjach.

Średnie zagęszczenie nor chomika europejskiego na stałej, 10-hektarowej powierzchni w Jaworznie, w latach 2007–2015. Widać drastyczny spadek liczebności ok. roku 2009 (Melosik i in. 2016).