Jaworzno ma prawa miejskie od 1901 roku. Początki jego historii sięgają jednak przełomu XII i XIII wieku. Pierwsze zapiski o najstarszych wiejskich osadach: Jaworzno, Ciężkowice, Byczyna i Długoszyn pochodzą z lat 1229-1243. Nieco późniejsze dotyczą Jelenia (1303 rok), Szczakowej (II poł. XIV wieku) i Dąbrowy (XVI wiek). Wymienione osady, obecnie dzielnice miasta, rozwijały się samodzielnie w granicach istniejącej od 1335 roku jaworznickiej parafii.

Duże znaczenie dla dziejów tej ziemi miało jej położenie. Historycznie związane z Małopolską, Jaworzno, w okresie staropolskim leżało na pograniczu ówczesnego państwa polskiego. Wzdłuż rzeki Przemszy w okolicy Jelenia przebiegała zachodnia granica państwa, która przetrwała niezmieniona do 1918 roku. W czasach zaborów jaworznicki teren był pograniczem nie tylko od strony Jelenia, ale doszła także druga granica na Przemszy Białej koło Szczakowej. Austriackie Jaworzno pojawia się wówczas, obok rosyjskiego Sosnowca i niemieckich Mysłowic jako miejscowość usytuowana wokół punktu znanego w historiografii jako Trójkąt Trzech Cesarzy.

W okresie staropolskim historia Jaworzna to dzieje wsi i chłopów. Niewątpliwie duże znaczenie dla rozwoju miejscowości miało górnictwo kruszcowe, które istniało tutaj od wczesnego średniowiecza oraz górnictwo węglowe zapoczątkowane w 1767 roku w Szczakowej, gdzie powstała pierwsza polska kopalnia. Wielkim bodźcem w rozwoju Jaworzna było przeprowadzenie przez Szczakową linii kolejowej na trasie Kraków – Mysłowice, która w 1850 roku przeszła na własność skarbu austriackiego jako Cesarsko-Królewska Uprzywilejowana Kolej Północna Cesarza Ferdynanda, a następnie została włączona w ogólnokrajową sieć kolejową Austrii. Dzięki temu Szczakowa uzyskała status ważnego połączenia kolejowego.

Uruchomienie kopalń węgla i hut cynkowych sprowadziło do jaworznickiej okolicy osiedleńców z różnych stron. Większość przybyła zza pobliskiej granicy na Przemszy, czyli z Pruskiego Śląska, ale również z Czech, Węgier. Żyła tu również silnie reprezentowana społeczność żydowska. Do dzisiaj pozostał ślad jej obecności w postaci okazałego kirkutu – cmentarza. Liczba mieszkańców rosła systematycznie w miarę rozwoju tutejszych zakładów przemysłowych i rzemieślniczych.

Współczesne miasto Jaworzno jest efektem kolejnych reform administracyjnych przeprowadzonych po 1945 roku, kiedy to w pierwotny obręb miasta włączano systematycznie pomniejsze gminy i miasteczka. Obecnie Jaworzno, pod względem powierzchni należy do największych miast w Polsce i zamieszkiwane jest przez blisko stutysięczną ludność.